Thúc Đẩy Đổi Mới Khu Vực Công Để Xử Lý Rác Thải Nhựa 

Trung Nguyên TNT • 03/02/2025

Ô nhiễm rác thải nhựa đang là một thách thức môi trường cấp bách trên toàn cầu và cả tại Việt Nam. Để giải quyết vấn đề này, bên cạnh nỗ lực của từng cá nhân, sự đổi mới từ khu vực công đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy các giải pháp hiệu quả và bền vững. Do đó, hãy cùng Trung Nguyên TNT tập trung phân tích vai trò của đổi mới khu vực công trong việc xử lý rác thải nhựa. Đồng thời đề xuất các giải pháp và hướng đi tiềm năng cho Việt Nam qua bài viết dưới đây.

Bài viết liên quan: 

• Các Loại Nhựa Phế Liệu Và Giải Pháp Xử Lý Hiệu Quả 
• Tổng Hợp Các Loại Máy Băm Nhựa Phế Liệu Cho Doanh Nghiệp 
• Máy Xay Nhựa Phế Liệu Trong Dây Chuyền Tái Chế Nhựa 

Ô nhiễm rác thải nhựa là một thách thức môi trường cấp bách trên toàn cầu
(Nguồn: Báo Lao Động)

1. Thực trạng ô nhiễm nhựa hiện nay

Việt Nam đang phải đối mặt với mối đe dọa ngày càng tăng về ô nhiễm nhựa khi tạo ra 2,9 – 3,7 triệu tấn rác thải nhựa mỗi năm, gần một nửa trong số đó không được quản lý hoặc xử lý đúng cách (theo Báo cáo của Hiệp hội Hành động Nhựa Quốc gia năm 2023). 

Ô nhiễm nhựa ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, sức khỏe con người và động vật hoang dã. Các hạt vi nhựa xâm nhập vào chuỗi thức ăn, gây hại cho sức khỏe con người và hệ sinh thái.

Để giải quyết các bài toán về xử lý rác thải nhựa ở Việt Nam này, chúng ta cần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hợp tác giữa các bên liên quan. Bên cạnh đó, chính phủ Việt Nam đã chủ động hỗ trợ và kêu gọi các hành động kết hợp đổi mới sáng tạo, thúc đẩy quan hệ đối tác bao trùm và khuyến khích đầu tư bền vững.

Ô nhiễm nhựa ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, sức khỏe con người
(Nguồn: Truyền Hình Cáp Sông Thu)

2. Các sáng kiến đổi mới từ khu vực công để giải quyết ô nhiễm nhựa

Khu vực công (còn được gọi là khu vực nhà nước) là một phần của nền kinh tế, bao gồm tất cả các tổ chức, cơ quan do nhà nước sở hữu và điều hành. Đây là đơn vị đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết ô nhiễm nhựa thông qua các sáng kiến sau:

2.1. Phát triển chính sách hỗ trợ kinh tế tuần hoàn

Ngoài ban hành các luật và quy định về quản lý rác thải nhựa, chính phủ cần hạn chế dùng các sản phẩm nhựa dùng một lần, khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng sản phẩm thay thế thân thiện với môi trường, thúc đẩy tái chế, tái sử dụng nhựa.

Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ tài chính như cung cấp các ưu đãi về thuế, tín dụng, hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tái chế, sản xuất sản phẩm từ nhựa tái chế, phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa.

Không những vậy, khu vực công cần mở rộng trách nhiệm nhà sản xuất hơn, yêu cầu họ chịu trách nhiệm về toàn bộ vòng đời sản phẩm nhựa (gồm cả việc thu hồi và tái chế sản phẩm sau khi sử dụng).

2.2. Sử dụng công nghệ và dữ liệu trong quản lý rác thải nhựa

Khu vực công có thể ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng hệ thống thông tin quản lý rác thải, theo dõi nguồn gốc, số lượng và loại hình rác thải nhựa phát sinh. Việc này đã hỗ trợ công tác thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải hiệu quả.

Ngoài ra, nhà nước có thể đầu tư nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ xử lý rác thải nhựa tiên tiến, thân thiện với môi trường như phân hủy sinh học, nhiệt phân, hóa học…

Trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy được ứng dụng để phân tích dữ liệu về rác thải nhựa để dự báo xu hướng phát sinh. Nhờ đó, quy trình thu gom và xử lý được tối ưu hóa hơn, hỗ trợ nhà nước ra quyết định trong quản lý rác thải nhựa.

2.3. Hợp tác công tư (PPP) trong giải quyết ô nhiễm nhựa

Khu vực công có thể xây dựng cơ chế, chính sách thu hút đầu tư tư nhân vào lĩnh vực quản lý và cách xử lý rác thải nhựa. Việc này đã tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia cung cấp dịch vụ công trong lĩnh vực này.

Việc quản lý rác thải nhựa cũng cần đến hợp tác quốc tế và thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn. Chính phủ sẽ tranh thủ sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế về tài chính, công nghệ và kinh nghiệm để giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa một cách hiệu quả. 

Đồng thời, các dự án hợp tác công tư sẽ được khuyến khích nhằm phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn, tập trung vào tái chế, tái sử dụng và giảm thiểu lượng rác thải nhựa, góp phần bảo vệ môi trường bền vững.

2.4. Giáo dục và truyền thông cộng đồng

Nâng cao nhận thức cộng đồng là một trong những yếu tố then chốt để giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa. Các chiến dịch truyền thông và giáo dục sẽ được tổ chức nhằm nâng cao hiểu biết của người dân về tác hại của nhựa. Từ đó, giải pháp này khuyến khích thay đổi hành vi, giảm thiểu sử dụng nhựa dùng một lần và phân loại rác thải tại nguồn. 

Nội dung giáo dục môi trường cũng sẽ được lồng ghép vào chương trình học ở các cấp, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về vấn đề ô nhiễm nhựa và hình thành ý thức bảo vệ môi trường từ sớm. Bên cạnh đó, các chương trình truyền thông sáng tạo với hình thức đa dạng, hấp dẫn sẽ được phát triển để thu hút sự quan tâm của cộng đồng và lan tỏa mạnh mẽ thông điệp bảo vệ môi trường.

Nội dung giáo dục môi trường cũng sẽ được lồng ghép vào chương trình học ở các cấp
(Nguồn: Việt Giải Trí)

3. Những thách thức khi triển khai đổi mới trong khu vực công

Việc triển khai đổi mới trong khu vực công, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý rác thải nhựa, thường gặp phải một số thách thức đáng kể. 

Thiếu nguồn lực tài chính

UNDP (năm 2023) nhấn mạnh rằng việc huy động đủ nguồn lực tài chính là một thách thức lớn đối với các sáng kiến đổi mới trong khu vực công. Ngân sách nhà nước thường hạn chế, trong khi việc đầu tư vào công nghệ, cơ sở hạ tầng và nhân lực cho các giải pháp quản lý rác thải nhựa tiên tiến đòi hỏi chi phí đáng kể. Các dự án đổi mới sáng tạo, đặc biệt là các dự án về công nghệ môi trường, thường có rủi ro cao, khiến các nhà đầu tư tư nhân e ngại.

Khung pháp lý và chính sách chưa hoàn thiện

Sự thiếu hụt các chính sách hỗ trợ rõ ràng và khung pháp lý thuận lợi có thể cản trở sự phát triển và áp dụng các giải pháp đổi mới. Vì thế, việc ban hành và thực thi các quy định về quản lý rác thải nhựa, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). Các chính sách khuyến khích kinh tế tuần hoàn cần sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương.

Năng lực quản lý và kỹ thuật còn hạn chế

Việc triển khai các công nghệ xử lý rác thải nhựa tiên tiến đòi hỏi đội ngũ cán bộ có trình độ kỹ thuật cao và khả năng quản lý dự án hiệu quả. Vì thế, chúng ta cần đầu tư vào đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ trong lĩnh vực quản lý rác thải nhựa. Trong đó, đặc biệt là về công nghệ, kỹ thuật và quản lý đổi mới sáng tạo.

Nhận thức và sự tham gia của cộng đồng

Việc thay đổi hành vi của người dân trong việc phân loại rác thải tại nguồn, giảm thiểu sử dụng nhựa dùng một lần và ủng hộ các sản phẩm thân thiện với môi trường là một thách thức lớn.

Ngoài ra, các chương trình truyền thông cần được phổ biến hiệu quả để nâng cao nhận thức và khuyến khích sự tham gia tích cực của cộng đồng vào các sáng kiến quản lý rác thải nhựa.

Thay đổi hành vi của người dân trong việc phân loại rác thải tại nguồn
(Nguồn: Tạp chí Doanh nghiệp và Kinh tế xanh)

4. Lợi ích từ sự đổi mới của khu vực công đối với môi trường và xã hội

Đổi mới trong khu vực công mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho môi trường và xã hội, góp phần xây dựng một Việt Nam xanh, sạch, đẹp và phát triển bền vững.

Lợi ích về môi trường

Các sáng kiến đổi mới giúp giảm thiểu đáng kể lượng rác thải nhựa ra môi trường, hạn chế tác động tiêu cực đến đất, nước, không khí và hệ sinh thái. Khi ô nhiễm nhựa được giảm thiểu sẽ góp phần bảo vệ động vật hoang dã, sinh vật biển và duy trì sự cân bằng sinh thái.

Bên cạnh đó, môi trường sống trong lành hơn, góp phần nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người dân. Việc đổi mới trong quản lý rác thải nhựa đã thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, sử dụng hiệu quả tài nguyên và hướng tới sự phát triển bền vững.

Lợi ích về xã hội

Việc giảm thiểu ô nhiễm nhựa giúp hạn chế tiếp xúc của con người với các chất độc hại từ nhựa, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là các nhóm người dễ bị tổn thương như trẻ em và người già.

Đầu tư vào các giải pháp đổi mới trong quản lý rác thải nhựa đã tạo ra các cơ hội việc làm mới trong lĩnh vực tái chế, sản xuất sản phẩm từ nhựa tái chế và các dịch vụ môi trường.

Bên cạnh đó, các chương trình giáo dục và truyền thông về đổi mới trong quản lý rác thải nhựa cũng cần được quan tâm và phát động rộng rãi. Việc này sẽ nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động bảo vệ môi trường, 

5. Tương lai của đổi mới khu vực công trong xử lý ô nhiễm nhựa

Tương lai của đổi mới khu vực công trong xử lý ô nhiễm nhựa hứa hẹn sẽ rất sôi động và mang tính đột phá. Việc quản lý rác thải nhựa trong tương lai sẽ dựa vào ba hướng chính: ứng dụng công nghệ tiên tiến, phát triển chính sách thông minh và nâng cao nhận thức cộng đồng. 

Ứng dụng công nghệ tiên tiến

Trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy sẽ giúp phân tích dữ liệu, dự báo xu hướng phát sinh rác thải, tối ưu hóa quy trình thu gom, vận chuyển và xử lý rác. Internet vạn vật (IoT) sẽ được tích hợp để theo dõi và giám sát dòng chảy rác thải từ xa. 

Trong khi công nghệ sinh học với vi sinh vật và enzyme phân hủy nhựa sẽ xử lý rác một cách thân thiện với môi trường. Ngoài ra, robot và tự động hóa sẽ được sử dụng để nâng cao hiệu quả trong thu gom và phân loại rác thải. 

Phát triển chính sách thông minh

Chính phủ sẽ hoàn thiện khung pháp lý thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, khuyến khích tái chế và tái sử dụng nhựa. Các chính sách dựa trên dữ liệu thực tế sẽ hỗ trợ quản lý hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, việc tăng cường hợp tác công tư và trao quyền cho cộng đồng để triển khai các sáng kiến kinh tế tuần hoàn. 

Nâng cao nhận thức cộng đồng

Nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua giáo dục môi trường trong các cấp học, chiến dịch truyền thông sáng tạo và vận động thực hành lối sống xanh. Đây là giải pháp giúp thay đổi hành vi, giảm thiểu nhựa dùng một lần, đồng thời thúc đẩy phân loại rác tại nguồn và sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Robot và tự động hóa sẽ được sử dụng nâng cao hiệu quả trong thu gom, phân loại rác thải
(Nguồn: Tạp chí Tài Chính)

Thúc đẩy đổi mới khu vực công là chìa khóa để giải quyết hiệu quả bài toán rác thải nhựa. Bằng cách kết hợp công nghệ tiên tiến, chính sách thông minh và sự tham gia của cộng đồng, chúng ta có thể tạo ra những thay đổi tích cực cho việc xử lý rác thải nhựa, hướng tới một môi trường sống trong lành hơn và một tương lai bền vững cho Việt Nam. Để cập nhật những xu hướng và những thông tin mới nhất về ngành nhựa, hãy ghé thăm trang web của Trung Nguyên TNT để theo dõi nhé.

Bài viết và hình ảnh được tổng hợp bởi Trung Nguyên TNT00

---